Tam się zaczęło

Reformacja protestancka to nie tylko teologia i ludzie, ale również pewne miejsca z nią związane. Przyjrzyjmy się kilku miastom, w których rodziła się reformacja.

Erfurt. Marcin Luter rozpoczął studia na słynnym uniwersytecie erfurckim, mając 18 lat. W 1505 roku zdobył tytuł magistra filozofii, by od razu rozpocząć studia prawnicze. Jednak w tym samym roku stało się coś niespodziewanego — z motywacji nie do końca znanych Luter wstąpił do zakonu augustianów. Święcenia kapłańskie przyjął w katedrze w Erfurcie w 1507 roku.

Wittenberga. W kolejnym roku Luter został przeniesiony do klasztoru w Wittenberdze, gdzie objął stanowisko wykładowcy filozofii moralnej na nowo założonym uniwersytecie. W 1509 udał się do Rzymu. Po powrocie do Wittenbergi objął profesurę biblistyki. W 1512 roku jako doktor Pisma Świętego złożył przysięgę, że będzie ze wszystkich sił bronił prawdy ewangelicznej. Jednocześnie z ambony kościoła zamkowego często wygłaszał kazania.

31 października 1517 roku na drzwiach kościoła w Wittenberdze Luter umieścił 95 tez przeciwko nadużyciom w Kościele, a szczególnie odpustom. Wysłał je także do wielu duchownych. Czyn ten stał się początkiem reformacji. Dzięki rozwijającej się sztuce drukarskiej w krótkim czasie wystąpienie Lutra znane było w całych Niemczech.

Początkowo papież Leon X nie przejął się wystąpieniem Lutra, ale gdy spór zaczął przybierać coraz ostrzejsze formy, papież specjalną bullą potępił Lutra. Jego dzieła miały być spalone, a on sam i jego zwolennicy mieli pod groźbą ekskomuniki w ciągu dwóch miesięcy pojednać się z papieżem. W odpowiedzi Luter ogłosił swoje trzy pisma: O naprawie stanu chrześcijańskiego, O niewoli babilońskiej Kościoła, O wolności chrześcijanina. W pracach tych przeciwstawił się ostro papieskiej supremacji oraz poddał krytyce wszelkie nauki i przejawy życia kościelnego nieznajdujące potwierdzenia w Piśmie Świętym. W 1520 roku na przedmieściach Wittenbergi publicznie spalił papieską bullę. W konsekwencji na początku kolejnego roku został ekskomunikowany.

Spira. W 1526 roku dla obrony reformacji zawarte zostało przymierze książąt i miast ewangelickich. W efekcie na sejmie Rzeszy w Spirze w 1529 roku stany katolickie zabroniły wprowadzania reformacji w niemieckich krajach katolickich. Ewangelicy zaprotestowali, co przyniosło im szydercze przezwisko protestantów. Z czasem określenie to straciło pierwotne pejoratywne znaczenie i stało się nazwą wiernych wszystkich Kościołów wywodzących się z reformacji. Aby upamiętnić to wydarzenie, w 1904 roku wybudowano w Spirze Kościół Pamięci, który stał się katedrą luteranów.

Augsburg. W 1530 roku na sejmie w Augsburgu ewangelicy przedłożyli cesarzowi w pałacu biskupim Wyznanie Augsburskie będące wykładem nauki reformatorów. Wprawdzie sejm nie przyjął tego dokumentu, ale już w roku następnym książęta protestanccy zawarli między sobą przymierze ochronne. Cesarz, widząc, że nie jest w stanie rozbić jedności luteranów, zawarł z nimi w 1532 roku pokój religijny, na mocy którego nie otrzymali oni wprawdzie zupełnej wolności religijnej, ale uzyskali względne poczucie spokoju i bezpieczeństwa. Umożliwiło to dalsze szerzenie się reformacji.

Bernard Koziróg